GMINA CHOROSZCZ

• „Belweder” kol. Porosły 1H. Tel. 85 651 08 14, 85 675 40 33, 502 040 916, www.belweder.blo.pl, e-mail: belweder1@o2.pl

• „Chińczyk”, Żółtki 14A. Tel. 85 719 10 63

• „Dwór Czarneckiego”, Porosły 54A. Tel. 85 662 68 50, www.dworczarneckiego.pl, e-mail: recepcja@dworczarneckiego.pl

• „U Delfiny” na stacji benzynowej w Złotorii. Tel. 85 719 29 52, www.nalewajko.pl, e-mail: hotel@nalewajko.pl

• “Zejer” M.M. Zejer, Barszczewo 2A. Tel. 85 719 27 72 wew. 40, www.zejer.pl, e-mail: rezerwacje@zejer.pl

GMINA ŁAPY

• Restauracja „Łupianka”, ul. Armii Krajowej 1, Łapy- Tel. 85 715 27 26

• Restauracja „SFERA”, ul. Mostowa 13A, Łapy- 4 sale bankietowe- 2 sale na 150 osób, 1 na 100 osób oraz 1 na 50 osób. W obiekcie znajduje się 7 pokoi 3- osobowych. Organizowane są różnego rodzaju imprezy okolicznościowe

• Bar A. Sypalczuk, ul. Mostowa 11A, Łapy- Tel. 85 715 32 29

• „Pizzza Club”, Plac Niepodległości 5, Łapy- Tel. 85 814 14 10

• Bar „Młyn”, ul. Cmentarna 1, Łapy- Tel. 85 715 27 84

• Pub TOS, ul. Długa 82, Łapy

• „Cafe Club Gin”, ul. Białostocka 12, Uhowo- Tel. 85 715 62 46

• Cukiernia „U Lecha” Plac Niepodległości 1- Tel. 85 715 34 13, 85 715 58 58

• Cukiernia „Finezja”, ul. Główna 19, Łapy

• Pizzeria Meduza, ul. Cmentarna 46, Łapy, tel. 85 715 33 34

• Pizza Park, Nowy Rynek 15, Łapy, tel. 519 104 043

• Kebabistan, ul. Sikorskiego 36, Łapy, tel. 85 814 40 39

GMINA TYKOCIN

• Restauracja “Tejsza”, ul. Kozia 2, Tykocin- Tel. 85 718 77 50, 728 374 728, www.tejsza.restauracja.w.interia.pl

• Pizzeria „Kristiano”, ul. Plac Czarnieckiego 11, Tykocin. Tel. 603 032 623

• Grill- Bar i restauracja przy stacji paliw w Radulach. Tel. 85 718 20 47

• Restauracja w „Atlancie” w Jeżewie Starym, tel. 85 718 15 80

• Karczma „Rzym” w Kiermusach, tel. 85 718 70 79, www.kiermusy.com.pl

• Restauracja „Alumnat” w Tykocinie, ul. Poświętna 1, tel. 85 718 16 49, www.alumnat.pl

• Zamek w Tykocinie, ul. Puchalskiego 3; 16-080 Tykocin, w obiekcie restauracja; możliwość organizacji imprez, konferencji, przyjęć; e-mail: biuro@zamekwtykocinie.pl., tel. 85 718 73 72, 726 520 777; www.zamekwtykocinie.pl

GMINA SURAŻ

• Bar w Ośrodku Zacisze, Doktorce. Tel. 85 667 11 75, 500 100 270

GMINA CHOROSZCZ

GMINA SURAŻ

GMINA TUROŚŃ KOŚCIELNA

GMINA TYKOCIN

• Motel „Atlanta”, Jeżewo Stare- do dyspozycji 21 miejsc, pokoje 1,2,- osobowe i apartament, wyposażone w łazienkę, TV oraz telefon. W obiekcie znajduje się dyskoteka i restauracja. Tel. 85 718 15 80, www.atlantajezewo.pl, mail: recepcja@atlantajezewo.pl

• Motel ”Leśne Runo”, Radule 90, trasa S8 przy stacji Shell, 13 pokoi gościnnych 1 os. i 2 os. (informacja w restauracji, Tel.: 85 718 20 18, kom. 660 564 709, mail: radule@lesneruno.pl, www.lesneruno.pl

GMINA SOKOŁY

• Hotel „Dworek Narwiański”, Jeńki 99, Dom Weselny, drink-bar, 8 pokoi. Tel. 86 476 45 79, 509 849 372

GMINA KOBYLIN-BORZYMY

GMINA ŁAPY

GMINA POŚWIĘTNE

GMINA SOKOŁY

GMINA SURAŻ

GMINA TUROŚŃ KOŚCIELNA

GMINA TYKOCIN

GMINA WYSZKI

Gmina Choroszcz:

• Miasto Choroszcz jest jednym z najstarszych osiedli miejskich w regionie. W Choroszczy warto zobaczyć:

– Rynek miasta obudowany parterowymi domami z XIX wieku,

– Kościół i klasztor podominikański w Choroszczy : późnobarokowy kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Szczepana Męczennika z 1756r., niszczony podczas obu wojen światowych i odbudowany w 1947 r., przy kościele znajduję się barokowa kaplica z XVIIIw., oraz barokowy klasztor podominikański z drugiej połowy XVIII w.

– Zespół pałacowo – parkowy Branickich: pałac z polowy XVIII w., który był letnią rezydencją hetmana koronnego i kasztelana krakowskiego Jana Klemensa i jego żony Izabeli Branickich. Zbudowano go na sztucznej wyspie, otoczonej kanałami wzorowanych na kanałach wersalskich. Pałac został spalony przez Rosjan w 1915r., jednak odbudowano go wg. projektu Stanisława bukowskiego w latach 60 XX wieku. Obecnie znajduję sie tam Muzeum Wnętrz Palacowych i filia Muzeum Okręgowego w Białymstoku.

– Cerkiew prawosławna w stylu neobizantyjskim z drugiej polowy XIX w., p.w. Matki Bożej Opiekuńczej,

– Kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena z XVIII w., przy cmentarzu parafialnym w Choroszczy

– Budynki po fabryce włókienniczej Moesa w Choroszczy, z połowy XIX w., od 1930r mieści się tam szpital psychiatryczny.

– Kirkut (cmentarz żydowski), położony przy drodze do Nowosiółek, w odległości 1km od centrum miasta (takie usytuowanie uchroniło go w czasie II wojny światowej od zniszczenia). Najstarsze macewy (kamienne płyty nagrobkowe z napisami w języku hebrajskim) mają ponad 200 lat. Ostatni pochówek na tym cmentarzu odbył się w 1942r.,

• W lesie w Nowosiółkach masowe groby kryją ponad 4000 ofiar; zamordowanych przez hitlerowców pacjentów miejscowego szpitala psychiatrycznego, cywilów, księży, zakonnice, partyzantów.

• Rogowo i Pańki; pierwsze wzmianki o Rogowie pochodzą z 437 roku, natomiast pierwsze wzmianki o Pańkach, a właściwie o dobrach Pankowicze, pochodzą z początku XVI w. O historycznym bogactwie Rogowa świadczą pochodzące z przełomu VII i VIII w. kurhany (miejsce ciałopalnego pochówku, przykrytego warstwą kamiennego bruku i nasypu ziemnego) oraz przydrożne krzyże z XIX w. (najstarszy drewniany krzyż miał początkowo 7 metrów wysokości, jednak źle zabezpieczony, niszczał chłonąc wilgoć z gruntu, dlatego mieszkańcy stopniowo skracali jego wysokość). Zabytkiem wsi Pańki z kolei jest średniowieczny cmentarz, na którym grzebano pierwszych mieszkańców wsi ( w czasie epidemii cholery, w XI w. niemożliwością było grzebanie wszystkich ofiar choroby na cmentarzu parafialnym, więc wybrano do tego celu samotne, najwyższe wzgórze w osadzie). Na terenie cmentarza znajdują się stelle kamienne ze znakiem krzyża oraz krzyż.

– Kruszewo: w tym miejscu brzegi rzeki spinał drewniany most z 1903r. Zniszczony w 1915r., a odbudowany dopiero w 1928, zniknął na zawsze spalony we wrześniu 1939r. Solidne, betonowe przyczułki feralnego mostu są doskonałymi punktami widokowymi na dolinę Narwi.

Właśnie z Kruszewa pochodzą najlepsze polskie ogórki kiszone „Herbowe”, decyduje o tym stara tradycja, uprawy i stare receptury kiszenia:)

– Złotoria: miejscowość położona przy szosie Białystok – Warszawa, tutaj u ujścia Supraśli do Narwi wznosił się niegdyś zamek mazowiecki. Ciekawym obiektem jest kościół p.w. św. Józefa z 1920 roku i murowana plebania z poczatków XX wieku.

Gmina Sokoły:

• Wieś Sokoły powstała w XV wieku na skrzyżowaniu ówczesnych szlaków handlowych, do II wojny światowej była zamieszkiwana głównie przez ludność żydowską. Co ciekawego w Sokołach?:

– Murowany spichlerz plebański z ok. 1830 r,

– Kościół p.w. Najświętszej Marii Panny z lat 1906 – 1912, neogotycki, trójnawowy, halowy, wewnątrz barokowe i klasyczne obrazy oraz sprzęty z czasów XVII – XIX w.

– Dzwonnica drewniana z 1853r., przeniesiona z Tykocina, posiada konstrukcję słupową i namiotowy dach kryty blachą, początkowo umieszczono na niej trzy dzwony, a od 1920r istnieje tylko jeden o imieniu św. Antoniego Padewskiego

– Kościół cmentarny p.w. Podwyższenia św. Krzyża na Nowej Górze, z 1758r., jest to barokowa cerkiew unicka, przeniesiona do Sokół z Tykocina, na cmentarzu przy kościele można zobaczyć nagrobki między innymi Karola Glogera – oficera Wojsk Polskich w okresie Powstania Listopadowego, neogotycki nagrobek dziedziczki Sokół – Marianny z Kruszewskich Markowskiej zmarłej w 1850r., symboliczny grób z 1861r poświęcony wszystkich poległym w Powstaniu Listopadowym.

– Odrestaurowany dom sprzed II wojny światowej przy ul. Kolejowej. Pierwszym właścicielem był Władysław Pułaski, a obecnie dom jest w posiadaniu państwa Bieleckich.

• Dom we wsi Jabłonowo Wypychy; nie jest to zwykły dom, ale połowa dworu, który kiedyś stał w Śliwnie, a należał do Wincentego Krasińskiego – ojca romantycznego poety Zygmunta Krasińskiego – od 90 lat dom należy do rodziny Dworakowskich.

• Dworek w Jamiołkach Godziebach: pochodzi z pierwszej połowy XIX w., od prawie 200 lat jest własnością rodziny Jamiołkowskich Herbu Doliwa. Wokół Dworku zachowały się fragmenty zalożeń parkowych, a wewnątrz domu znajdują się elementy dziewiętnastowiecznego wyposażenia: salon ze stylowymi meblami, sypialnie, kuchnie i spiżarnia.

• Bruszewo: pierwsze wzmianki o Bruszewie pochodzą z 1444r, Bruszewo to duża wieś, która ma swoje cztery dzielnice. Warto tu odwiedzić zabytkową kapliczkę z 1753r (akt wotywny dziedzica z Bruszewa) oraz Leśnik, na którym znajduje się cmentarz żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej. Jadąc Kozim Rynkiem w kierunku Rusi Starej, można dotrzeć do zbiorowej mogiły żołnierzy rosyjskich. W 1915r Bruszewo leżało na linii frontu, stąd obecność tych dwóch nekropolii.

• Aleja Lipowa w Krzyżewie: została uznana za pomnik przyrody orzeczeniem Wojewody Łomżyńskiego w 1987r, składa się z 21 lip, które rosną wzdłuż drogi prowadzącej do szkoły rolniczej. Wiek drzew waha się pomiedzy 100 – 120 lat, a obwody drzew na wysokości 1,3m od 200 do 350 cm.

• Zespół Szkół Rolniczych im. Stefanii Kopowicz w Krzyżewie; budynek w stylu willi zakopiańskiej, postawiony w latach 1910 – 1912, piętrowy, murowany, skanalizowany i z centralnym ogrzewaniem. Szkoła cieszyła się w środowisku dobrą opinią z racji wysokiego poziomu nauczania, przygotowywała młodzież do pracy w rolnictwie. Była to pierwsza w regionie północno – wschodnim i trzecia na ziemiach polskich placówka oświatowa tego typu. Dziś w tym budynku mieści się internat i Izba Pamięci Stefanii Karpowicz.

• Waniewo: miejscowość założona w XVw., jako graniczny gród mazowiecki strzegący przeprawy na Narwi, stanowił centrum dóbr Radziwiłłów. W Waniewie warto odwiedzić: kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP wzniesiony w 1887r na miejscu wcześniejszego drewnianego, dzwonnicę w stylu neoromańskim przy kościele parafialnym, cmentarz parafialny z początków XIX w. Główną atrakcją Waniewa są przejażdżki łodziami-pychówkami po rozlewiskach Narwi.

• Jeńki: malownicza wieś, w której znajduje się ferma strusi, można tu kupić wędliny, jaja, wydmuszki i pióra. W Jeńkach znajduje się również kąpielisko z wieżą widokową na rozlewiska Narwi. Atrakcją jest możliwość pływania pychówką lub kajakiem po Narwi.

Gmina Turośń Kościelna:

• Wieś Baciuty: nazwa pochodzi od duchownego prawosławnego „Baciuszki”, pierwsze wzmianki o Baciutach pochodzą z 1504r. We wsi zachowała się kapliczka grecko – katolicka (obecnie prawosławna) z końca VIIIw p.w. św. Barbary, jest ona jedynym budynkiem który przetrwał pożar w XIX wieku.

• Topilec: niewielka nadnarwiańska wieś, której początki sięgają 1504 roku. Murowana cerkiew w Topilcu z 1870 roku, otoczona murem z kamieni palonych, jest jednym z najcenniejszych zabytków regionu. W samym centrum wsi znajduje się stary cmentarz z 1915 roku, otoczony jest kamiennym murem z żelazną, masywną bramą, na środku stoi obelisk, na którym wypisano nazwiska poległych żołnierzy niemieckich i rosyjskich.

• Kościół p.w.św Antoniego Padewskiego w Niewodnicy Kościelnej: początki historii kościoła sięgają 1596 roku, wtedy został ufundowany przez Andrzeja i Elżbietę Koryckich. Niszczony przez Rosjan, Szwedów, a w końcu przez burzę i konsekwentnie odbudowywany, ostateczną formę uzyskał w 1889r

• Przy drodze Juraszki – Lubejki znajduje się mogiła 76 ofiar hitlerowskiego reżimu, różnej narodowości, bestialsko zamordowanych w latach 1941 – 1944.

• Pomnik „Mały Katyń” w lesie w okolicy wsi Borowskie Gziki, potocznie nazywanym przez mieszkańców „Podlipiem”, postawiony w miejscu, w którym NKWD rozstrzelało 15 osób ludności cywilnej. Ponik odsłonięto w 68 rocznicę wydarzeń, w 2009 roku

• Turośń Kościelna:

– zespół kościoła parafialnego p.w. św. Trójcy, wzniesiony w 1515 roku, spłonął dwukrotnie, a nową świątynię wzniesiono w 1638r. W roku 1882 kościół rozbudowano, zmieniając zasadniczo jego wygląd zewnętrzny, przy kościele znajduje się murowana dzwonnica z początków XIX w.,

– stara część cmentarza na której znajduje się Grób Nieznanego Żołnierza, a murowane ogrodzenie liczy sobie ponad 150 lat

– późnobarokowy dworek myśliwski z drugiej polowy XVIIIw., obecnie siedziba Gminnej Biblioteki Publicznej oraz siedziby Biur: Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi i Stowarzyszenia N.A.R.E.W Narwiańskiej Akcji Rozwoju Ekonomicznego Wsi

– lotnisko w Turośni Kościelnej, założone przez Towarzystwo Lotnicze Białystok, jest popularną bazą turystyki i sportu mikrolotowego. Towarzystwo utrzymuje stałe i bliskie kontakty z Aeroklubem Republiki Litewskiej, organizacją mikrolotową w Grodnie i Aeroklubem Ukrainy w Kijowie. Lądowisko jest jednym z nielicznych w regionie północno – wschodnim otwartych lotnisk amatorskich, udostępniających możliwość startu i lądowania. Jest też organizatorem cyklicznych imprez, konkursów i zlotów (www.towarzystwolotnicze.com).

• Stajnia Kucykowo w Niewodnicy Kościelnej, www.stajniakucykowo.pl

Gmina Tykocin

• Tykocin: z miastem związanych było wiele sławnych osób; Jan Klemens Branicki, Łukasz Górnicki, Mikołaj Ostroróg, Bogusław i Janusz Radziwiłłowie, Jan Paweł Sapieha. Miejsca warte odwiedzenia to niewątpliwie:

– barokowy kościół św. Trójcy wraz z zespołem klasztornym, budowany z latach 1742 – 49, ufundowany przez J.K. Branickiego,

– Wielka Synagoga z 1642r. – druga co do wielkości, jedna z najstarszych synagog Polsce, zbezczeszczona i zamieniona w magazyny w czasie II wojny światowej. Obecnie znajduje się tam siedziba Muzeum Kultury Żydowskiej w Tykocinie.

– Dom Talmudyczny, nazywany też Małą Synagogą, znajduje się w sąsiedztwie Wielkiej Synagogi, wzniesiony latach 1772 – 98, został kompletnie zdewastowana w czasie II wojny światowej, dopiero wiele lat po wojnie przeprowadzono gruntowny remont i od 1977 roku znajduje się tam Muzeum Kultury Żydowskiej.

– Mały Rynek, niegdyś centrum dzielnicy żydowskiej , z fragmentami arkadowego muru z bramami, w Tykocinie znajdziemy najstarszy zespół urbanistyczny historycznego Podlasia, z układem charakterystycznym dla miasteczka żydowskiego, jeden z największych przedwojennych ośrodków kultury żydowskiej w Polsce,

– Alumnat Wojskowy, pierwszy w Polsce dom żołnierzy – wteranów, z lat 1634 – 1638, obecnie znajduje się tu dom wycieczkowy,

– Zespół klasztorny Bernardynów: został wybudowany pod koniec XVIII w., przez J.K. Branickiego

– Ruiny renesansowego zamku, króla Zygmunta II Augusta, z XV w., zrekonstruowane częściowo w 2005r., od 2006 roku w okolicach zamku odbywa się cyklicznie bitwa stanowiąca rekonstrukcję historycznego oblężenia twierdzy w Tykocinie.

– Cmentarz Żydowski, najstarszy zachowany kirkut na Podlasiu, założony w 1522 roku, przed II wojną światową został otoczony betonowym parkanem, ufundowanym przez Żydów tykocińskich, ktorzy wyemigrowali do USA; zarówno ogrodzenia jak i cmentarz są zdewastowane.

– Grób zbiorowy Żydów tykocińskich wymordowanych w czasie akcji Sonder Commando SS z Białegostoku, w dniach 25-26 sierpnia 1941r. W czasie tej akcji zamordowano i pochowano ok. 2500 osób, tj. prawie całą ludność żydowską miasteczka. Z akcji ocalało 150 osób, wojnę przeżyło 21 osób. Dziś zbiorowe mogiły znajdują się pod opieką tykocińskiego samorządu, są ogrodzone i oznakowane zabytkowymi macewami. Każdego roku, to miejsce odwiedza tysiące Żydów z całego świata.

– pomnik Stefana Czarnieckiego z 1763 roku, to drugi po Kolumnie Zygmunta najstarszy świecki pomnik w Polsce, na cokole widnieją łacińskie inskrypcje z tekstem przywileju nadania starostwa tykocińskiego Stefanowi Czarnieckiemu. Usytuowany na środku placu postument został wyeksponowany w 1994r po przejściu trąby powietrznej, która wyrwała i polamała wszystkie otaczające go drzewa.

– pomnik Orła Białego; wzniesiony w 1982r z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Tykocińskiej na pamiatkę ustanowienia Orderu Orła Białego w 1705r, które miało miejsce w Tykocinie,

– tablica upamiętniająca Marka Zamenhofa, urodzonego w Tykocinie ojca Ludwika Zamenhofa – twórcy międzynarodowego języka Esperanto,

– Dworek Administratora został wzniesiony w tykocińskim Nowym Mieście w XVIIIw., z fundacji J.K. Branickiego i wraz z zespołem innych budynków stanowił ośrodek handlu zbożem, obecnie znajduje się tam Miejsko – Gminne Centrum Kultury Sportu i Turystyki Ziemi Tykocińskiej

– drewniany wiatrak koźlak z 1887 roku, jeden z wielu wiatraków na tych ziemiach pozostawiony przez Holendrów,

– W Tykocinie odbywają się ciekawe imprezy cykliczne „Zdobycie Tykocina” (w okolicach 27 stycznia), „Dni Tykocina” (koniec czerwca), „Marsz Żywych”„Dni Mokradeł” (luty). organizowany w kwietniu przez organizacje Żydowskie z całego świata,

• Grodzisko Tykocin: jadąc do Tykocina od strony Jeżewa, ok. 3km przed miastem, po prawej stronie znajdują się pozostałości po wczesnośredniowiecznym grodzisku mazowieckim, zwanym Tykocinem I. Tutaj, do końca XIII wieku rozwijało się osadnictwo, zanim przeniosło się na północ, nad Narew. Dziś pozostały tam jedynie malownicze obwarowania ziemne.

• Krzyż Łukasza Gónickiego: w Tykocinie, przy wyjeździe na Tatary po prawej stronie drogi w okolicach zamku stoi krzyż ufundowany przez synów Łukasza Górnickiego. Ten wybitny humanista pojawił się w Tykocinie za sprawą króla Zygmunta Augusta, który mianował go opiekunem zbiorów bibliotecznych, natomiast od 1571r Górnicki sprawował funkcję starosty tykocińskiego. Na wschód od krzyża, w miejscu które było kiedyś wyspą, istniał klasztor i kościół bernardyński.

• Stanowisko Archeologiczne „Szwedzkie Wały” zlokalizowane jest na południe od Tykocina, na lewym brzegu doliny Narwi, stanowisko obejmuje grodzisko zwane „szwedzkimi Wałami”, ze śladami potężnych wałów drewniano-ziemnych datowanych na XII – XIII wiek,

• Okolice wsi Piaski jest to unikalny kompleks przyrodniczy z licznymi wydmami, jałowczyskami i lasami sosnowymi, został włączony do Obszaru Chronionego „Doliny Narwi”.

• Pomniki przyrody w okolicach Tykocina znajduje się kilka głazów narzutowych uznanych za pomniki przyrody min: głaz narzutowy w Leśnikach o obwodzie ok. 10 m., głaz narzutowy w Siekierkach o obwodzie w najszerszym miejscu 11,3 m.Za pomnik przyrody uważana jest również aleja drzew w Stelmachowie.

• Bagno Tykocin zajmuje powierzchnię 400 ha, jest to fragment Doliny Narwi położonej między wsią Góra a miastem Tykocin, w jego skład wchodzą łąki, nieużytki, wody stojące i starorzecza.

• Rezerwat Szelągówka został utworzony w 1995 roku, w celu zachowania w naturalnym stanie borów sosnowych występujących na rozległym polu wydmowym w widłach rzek Biebrzy i Narwi. Rezerwat o powierzchni 62ha położony jest na terenie Nadleśnictwa Trzcianne w odległości 8km (w linii prostej) na północny zachód od Tykocina. Szelągówka obejmuje bory, których wiek przekracza 100 lat, ponadto obszar rezerwatu jest jedynym miejscem stałego bytowania łosia penetrującego teren od strony bagien biebrzańskich.

• Pentowo – Europejska Wieś Bociania, tylko jedno miejsce w kraju może być wyróżnione tym tytułem (nadawanym przez Fundację Europejskiego Dziedzictwa Przyrody EURONATUR). Historia tego miejsca zaczęła się w 1991r., kiedy po huraganie, na czubkach połamanych drzew zaczęły budować swoje gniazda białe bociany. Na ten moment jest tam 25 gniazd. Dworek Pentowo nad Narwią to majątek, który liczy sobie ponad 100 lat został wybudowany z sosnowego drewna, spławionego Narwią prosto do majątku z Puszczy Białowieskiej, zniszczony przez Rosjan, odbudowany w 1922 roku, do dziś pozostaje w niezmienionej formie. W tej chwili znajduję się tam gospodarstwo turystyczne oraz stadnina koni.

• Stadniny oferujące jazdę konną:

Dworek w Pentowie; Kolonia Kaczorowo 39, tel. (085) 718 16 19; nauka jazdy konnej i przejażdżki bryczką,

Gospodarstwo agroturystyczne „Sosnowy Gaik”, Kolonia Kaczorowo 44, tel. (085) 718 15 44; przejażdki bryczką,

Kwatera agroturystyczna „Szlachecka zagroda”; Rzędziany 13, tel. 668 846 656,

• Jeżewo Stare czyli wieś królewska z XV w., od XIX wieku stanowiąca własność rodziny Glogerów, którzy na tych terenach wyhodowali jedną z pierwszych nowoczesnych odmian jabłoni, odporną na mrozy, tzw. „glogerówkę”. Majątek przejął syn, Zygmunt Gloger, znany historyk i krajoznawca, który zbudował browar istniejący do lat 50-tych. Warto zobaczyć pozostałości zespołu dworskiego Glogerów, spichlerz murowany i pozostałości po ogrodzie dworskim.

• Rzędziany. W Jeżewie Starym i w Rzędzianach swego czasu przebywał Henryk Sienkiewicz, tu powstawały fragmenty „Trylogii”. W dworku Glogerów powstał prawdopodobnie słynny „spór o gruszę” z „Trylogii”, który toczy się w Rzędzianach pomiędzy szlacheckimi rodami Rzędzianów i Jaworskich , a okoliczne wsie i miasteczka są tłem dla dużej części wydarzeń. W Rzędzianach Henryk Sienkiewicz umieścił dom rodzinny szlachcica Rzędziana – młodego pachołka Jana Skrzetuskiego z „Ogniem i Mieczem” i zamożnego już szlachcica z „Potopu”.

Gmina Kobylin – Borzymy

• W Kobylinie-Borzymach na uwagę zasługuje układ wsi: ulicówka reprezentująca XV-wieczne osadnictwo, ale także:

– Kościół św. Stanisława Biskupa w Kobylinie – Borzymach, jego początki sięgają 1420r., kiedy na miejscu kościoła stała drewniana kaplica, obecny wygląd w stylu neogotyckim kościół zyskał w latach 1898-1904

– Neogotycka kaplica cmentarna w Kobylinie – Borzymach z 1862r., oraz kaplica w Kobylinie Kuleszkach z 1867r.,

– Cmentarz grzebalny w Kobylinie: na terenie cmentarza znajdują się zabytkowe nagrobki i krzyże żeliwne,

• Na terenie gminy znajdują się dwa miejsca pamięci związane z tragicznymi wydarzeniami II wojny światowej i pacyfikacją ludności cywilnej przez hitlerowców w lipcu 1943r: we wsi Sikory Tomkowięta i we wsi Wnory Wandy. Miejsca oznaczone są pamiątkowymi tablicami.

• W obrębie gminy znajduje się wiele zabytkowych przydrożnych krzyży i kapliczek, które są elementem folkloru i wyrazem wiary przeszłych pokoleń, krzyże i kapliczki znajdziemy między innymi w Stypułkach Szymanach (z 1882r.), Garbowie Starym (z 1885r), w Stypułkach Borkach (z 1877r), we Wnorach Kuzelach (z 1895r), w Pszczółczynie (z1901r), w Kłoskach Świgoniach (z 1919r), w Kobylinie Kruszewie (z 1920r).

• Kurowo: wieś ruska, założona w początkach XV wieku, centralną częścią jest dobrze zachowany dwór szlachecki wzniesiony w XIXw., z siedzibą i ekspozycją muzealną Narwiańskiego Parku Narodowego oraz otaczająca go część parkowo – ogrodowa. W skład kompleksu dworskiego wchodzi dawny budynek mieszkalny, zabytkowa oficyna (służbówka), oraz park złożony z sześciu kwater wydzielonych lipowymi alejami. Za murem oddzielającym część oficjalną od gospodarczej znajduje się dawna kuźnia, stajnia, wozownia i stodoła.

W Kurowie, niedaleko dworku znajduje się pole biwakowe, wiata, miejsce na ognisko, można wypożyczyć kajaki, przepłynąć się łódką pychówką, wejść na wieżę widokową lub przespacerować się „Kładką wśród bagien”.

Gmina Poświętne

• Pietkowo, wieś o której pierwsze wzmianki pochodzą już z 1522 roku; tu warto zobaczyć:

– zabytkowy cmentarz z nagrobkami z XIX wieku (wśród nich grobowiec hrabiów Starzeńskich),

– duży, murowany spichlerz z 1890r (kiedyś należał do zabudowań dworskich, obecnie został zaadaptowany na klub z dyskoteką),

– kościół pw. św. Anny, wzniesiony w 1933 roku, postawiony na miejscu drewnianego kościoła barokowego, który spłonął doszczętnie 6 lat wcześniej obok kościoła znajduje się plebania z XVIII wieku,

– szczególnym zabytkiem jest park podworski z XVIIw., który niegdyś stanowił estetyczną oprawę dworu średniozamożnej rodziny szlacheckiej, park stanowi przykład nawarstwiania się stylów, ale też umiejętności kształtowania krajobrazu i doskonałości kompozycyjnej,

• W lesie w Siudymach, oddzielającym Pietkowo od Daniłowa stoi potężny 500-letni dąb Rudosław z Podlasia; jadąc z Łap, Szlakiem Kolejarzy, miniemy Daniłowo i dojedziemy do końca lasu , następnie musimy skręcić w lewo i stąd czeka nas około 900m wędrówki (do lasu nie wolno wjeżdżać samochodem), szeroka leśna droga wyprowadzi nas wprost na pola, dalej trzymając się brzegu lasu, idąc wzdłuż pól, maszerujemy jeszcze około 1 km, w połowie drogi miniemy starą myśliwską ambonę, jeszcze tylko 5 minut marszu i zobaczymy wejście wgłąb lasu, a tam wiekowy dąb. Rudosław znajduje się na terenie ostoi zwierzyny, więc wstęp do tej części lasu jest możliwy tylko po uprzednim skontaktowaniu się z Nadleśnictwem.

• Na drodze z Pietkowa do Kamiennego Dworu stoi XVIII-wieczna kapliczka zwana „Latarnią Zmarłych”,

• W latach 90-tych, we wsi Stare Grochy natrafiono na cmentarzysko kurhanowe z okresu wpływów rzymskich z III-IV w.n.e. W jamach grobowych znaleziono fragmenty ludzkich kości, szklane krążki do gry, surogat złotej monety, trumny kłodowe oraz dwie niecki będące najstarszymi zabytkami drewnianymi odkrytymi w tak dobrym stanie na terenie województwa podlaskiego.

Gmina Suraż

• Początkiem miasta Suraż było grodzisko usypane na prawym brzegu Narwi w XI wieku. Na miejscu zniszczonego przez Krzyżaków grodziska, prawdopodobnie z inicjatywy królowej Bony postawiono zamek, który z kolei został zniszczony w czasach potopu szwedzkiego, obecnie jedyną po nim pozostałością jest grodzisko wczesnośredniowieczne, zwane Górą Królowej Bony. Poza tym odwiedzając Suraż warto zwrócić uwagę na:

– układ przestrzenny miasta, z XV – XVI wieku, najlepiej zachowany w całym dawnym Księstwie Litewskim, z dwoma rynkami: lackim i ruskim,

– kościół pw. Bożego Ciała z 1878 roku (jednak pierwsze wmianki o parafii pochodzą już z roku 1445)

– cmentarze: rzymskokatolicki, prawosławny i żydowski,

– pomnik powstańców 1863 roku,

– w Surażu przy ul. Białostockiej znajdują się trzy prywatne muzea: Muzeum Archeologiczno – Etnograficzne, Muzeum Dziedzictwa Pokoleń oraz Muzeum Kapliczek.

• Doktorce i Lesznia; niegdyś należały do dworu w Strabli, położonego na przeciwległym brzegu rzeki Narew, w okresie powojennym Doktorce i Lesznia rozwinęły się jako miejscowości letniskowe, głównie ze względu na ich urokliwe położenie nad rzeką Narew. Warte zobaczenia są tu:

– kurhany w Doktorcach,

– XIX- wieczna drewniana zagroda w Leszni,

– park linowy w Doktorcach (informacje na stronie www.doctorce.com.pl)

• Zawyki, wieś której początki sięgają II poł. XV wieku, tu warto zobaczyć: dwie kaplice pounickie z XVIII wieku, kurhany i grodzisko wczesnośredniowieczne oraz tradycyjną zagrodę krytą strzechą z przełomu XIX i XX w.

Ponadto Zawyki kojarzone są ze wsią „Taplary”, której powojenne losy opisał Edward Redliński w powieści „Konopielka”.

• We wsi Końcowizna zachowało się kilka ładnych przykładów drewnianej zabudowy z okresu międzywojennego, a przy drodze wjazdowej do wsi można obejrzeć dwa krzyże z 1913 i 1929 roku, wystawione przez prawosławnych mieszkańców Końcowizny.

• We wsi Średzińskie z kolei zachowały się przykłady dawnej drewnianej zabudowy z przełomu XIX i XX wieku, w tym charakterystyczna wydłużona wiejska zagroda. W okolicach wsi znajdują się dwa miejsca mocy: Kosmata Góra i Chodowo.

• W gminie Suraż co roku odbywa się wiele interesujących i atrakcyjnych imprez cyklicznych, między innymi: Zielone Świątki w zagrodzie w Leszni (maj), Festyn Historyczny Grodzisko w Surażu (czerwiec), Narwiański Triatlon Bagienny Doktorce – Suraż – Łapy (lipiec), Kabaretowe Rynki w Rynkach (październik),

Gmina Łapy

• Początki Łap sięgają XV wieku, ale największy rozwój przypada na lata po I wojnie światowej, kiedy istniejące tam warsztaty kolejowe przekształcono w duże i prężnie działające Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego. Obsługującym je pracownikom wybudowano na początku okresu międzywojennego dwa osiedla kolejarskie „Osse” i „Wygwizdowo”, zachowane z tamtych lat budynki są przykładem „stylu polskiego”, będącego poszukiwaniem współczesnego wyrazu polskości w architekturze i stanowiące

GMINA KOBYLIN-BORZYMY

GMINA KRYPNO

GMINA ŁAPY

GMINA SOKOŁY

GMINA SURAŻ

GMINA TUROŚŃ KOŚCIELNA

GMINA ZAWADY